1. Бугарската држава како руски проект
Санстефанска Бугарија и новоформираниот бугарски национализам во 19. век, биле руски интерес и замисла, пред сè.
Во 18. и 19. век, сите руски пристаништа зиме и во текот на есента биле смрзнати и нефункционални, освен Црноморието, од коешто пак немало слободен меѓународен излез, поради отоманската контрола на Босфорот. Трговијата, и воопшто - поморскиот сообраќај биле во застој. Затоа, на Русија ѝ требало Егејското Море, заради oтворениот излез нa Средоземното Море. Една поголема балканска словенска држава со релативно широк излез на Егејското Море, би била одличен руски сателит на Балканот, руска „заддунавска губернија“, како што Русите ја нарекувале Бугарија во своите замисли. Секако, за да се оствари сето тоа, требало да се освои таа територија завладеана од отоманските Турци, а тоа биле доминантно словенојазичните географски целини Бугарија, Тракија и Македонија.
Руско-турската војна (1877–1878), Санстефанскиот мировен договор и неговата ревизија на Берлинскиот конгрес биле своевиден првичен резултат на овие замисли. Не залудно бугарските востаници кај Шипка ја величале и ја славеле својата „мајка Русија“. Битките кај градот Шипка во Централна Бугарија (1877) биле меѓу најзначајните во таа војна. Рускиот генерал и воен историчар Николај Р. Овсјаниј (1847–1913) самиот учествувал во тие битки, и подоцна во својата книга „Бугарското ополчение“ сведочи и опишува како Бугарите извикувале „Да живее мајка Русија!“ (Генерал-майор Николай Р. Овсяный - Болгарское ополчение и земское войско). Тој настан го потврдуваат и неколку подоцнежни хроничари и историчари (белешки подолу).
Рускиот дипломат Грофот Николај Игнатиев на свечена седница од Петроградското Славјанско друштво во 1903 година, по рефератот на г-ѓа Бахметева (жена на рускиот конзул во Софија) за прибирањето пари за настраданите – „Бугари" од Македонија, ќе изјави саркастично, со потсмев: „Ви се обраќам Вам (г-дин Баxмeтиeв), дека јас ја создадов Велика Бугарија заради руските интереси…" (Марко Цемовиќ – „Маћедонски проблеми и Маћедонци", Белград, 1913, стр. 33).
Првиот бугарски устав напишан на руски јазик, и преведен на бугарски
Сергеј Иванович Лукијанов, адвокат од Петроград, Русија, е автор на „Трновската конституција“ од 1879 г. - првиот устав на Бугарското кнежевство. Сите новоформирани раководни институции создадени од Русите, биле и раководени од Русите. Било општопознато дека „тaквата Бугариja била замислена не како независна земja, туку како руска провинциja, коja, формално гледано, би останала под суверената власт на Турциja. Било замислено да стане руски Египет и да го држи отворен патот на Русиja до Истанбул. На тoj начин Русиja стана териториjaлен сосед на Турциja - кoja би била уништена при неjзиниот следен удар…” (Alexander Redlich - "Der Gegensatz zwischen Osterreich-Ungarn und Russland", Stuttgart-Berlin, 1915, с. 13-14)
Дури и идејата Софија да биде главен град на Кнежевството, билa руска идеја – „Русија сакаше столицата да биде блиску до српската граница – да стои спроти Србија, којашто е под покровителство на Австрија". (М. Семов, Д. Иванов – „С минало като в роман. Чужденците в политическия, материалния и духовния живот на българската столица“ 1878-1908. Софија, 1999, с. 15)
Занимливо е да се напомене дека сличен ваков обид за утврдување на руското влијание на Балканот имало и еден век претходно, преку таканаречениот „Грчки проект“ на Царицата Екатерина Велика (1729–1796). Тогаш замислата била Русија да ја поддржи идејата „Рум милетот“ да добие поширока автономија, односно цело христијанско население на Балканот да се стави под руска закрила, од коешто понатаму би се создала нација, за да опстои таа поголема сателит држава. Тогаш, единствените Бугари за кои Русите знаеле биле оние во денешен Татарстан (Волшка Булгарија), поради коишто првиот Руски цар Иван IV Василевич Грозни (1547–1584) и сите негови наследници се титулирале и како „Кнез бугарски“, меѓу другите титули.
Бугарското кнежевство било создадено со рускиот потпис на Санстефанскиот договор, но на сето тоа му претходела долгогодишна подготовка – рускиот проект наречен „Бугарска нација“…
________________________________________
белешки:
Сведоштва за тоа како бугарските востаници еуфорично ја славеле и величале „мајка Русија“ во времето на создавањето на бугарското кнежевство:
„31-го марта 1877 в Армянское подворье собрались около 700 болгарских добровольцев. Когда им сообщили, что они поступают под начальство генерала Столетова, болгары закричали: «Ура! Да живей русский Царь и майка Руссия!» “
(Генерал-майор Николай Р. Овсяный - Болгарское ополчение и земское войско. Издание Военно-Исторической комиссии Главного штаба.1904)
„В 1876 г. было принято решение о создании в рамках русский армии болгарского ополчения. Генерал Н. Н. Обручев составил «Основания для организации болгарского войска». Когда в марте 1877 г. в Кишиневе стало формироваться болгарское ополчение, это известие вызвало огромный энтузиазм у болгар, и сюда начали стекаться отовсюду добровольцы… Утро 12 апреля 1877 г. выдалось солнечное. В Кишиневе, на площади у Армянского подворья, царило необычное оживление. Под громкие крики «Ура!», «Да живее майка Руссия!» к зданию подъехал Столетов. Тут же, в обстановке большого энтузиазма, началась запись в ополчение. Число добровольцев превысило 700 человек, затем с каждым днем оно продолжало возрастать. Болгарские ополченцы были вооружены ружьями…“
(Георгий Н. Караев - Героическое братство по оружию Вопросы истории, 1978, № 7, с. 142-151)
„Болгары в отчаянии бросали эти ружья, бежали к убитым товарищам, “вырывали из их похолодевших рук исправные винтовки и опять становились в строй, чтобы послать пулю-другую в противника, расстояние до которого становилось все меньше и меньше.
— Урунус, гяур-комитлар! — кричали остервеневшие турки, — Девлета и-падишаха!
— Да живее свободна България! — отвечали не менее обозленные болгары. — Да живее майка Руссия! Да изчезата гад-жалй!“
(Иван Ф. Курчавов - Шипка, 1977, с. 63)
Богумил Восњак: „Бугарите се чеда на Русија.“
„In the first place we have the Russian writers on the subject. The Bulgars are Russia's children. The Russians at the beginning of the nineteenth century discovered the moribund Bulgarian nation, revealed it to the world, fostered it, reared it, and spoiled it as a parent spoils a sickly and wayward child. Of Russian sympathies for the Bulgars more will be said in another part of this book. Here I will merely mention that beside and behind these sympathies for the Bulgars there was also the question of Russia's political interests. Russia looked upon Bulgaria as a lever and an annex for her political aims in the Balkan Peninsula. Bulgarian pretensions in the Balkans went hand in hand with Russian interests. The greater Bulgaria, the stronger Russia's lever in the Balkans. Hence in Russian literature, Bulgarian territory extends to the limits claimed for it by the Bulgars.“
(Bogumil Vosnjak - “A dying empire”, London, 1918)
„Голема Бугарија беше само етапа кон крајната цел – целосна руска пансловенска доминација на Балканот…“
„ Dieses Bulgarien aber war keineswegs als selbständiges Land gedacht, sondern als russische Provinz, die zunächst formell unter türkischer Oberhoheit stehen sollte. Bulgarien sollte ein russisches Ägypten werden, und es sollte für Rußland den Weg nach Konstantinopel offen halten. Auf diese Weise wurde Rußland zum Gebietsnachbarn der Türkei, und sein nächster Schlag konnte diese vernichten. Ferner war Rumänien eine von russischem Gebiet fast ganz eingeschlossene Enklave, die man bei nächster Gelegenheit ebenfalls an sich reißen konnte.
…Dieses und ein Groß-Bulgarien aber gehörten — als vorübergehende Etappen - zu der von den russischen Panslawisten angestrebten Entwicklung. Als die nächsten Ausdehnungsgebiete betrachtete man die türkischen Provinzen Mazedonien, Albanien und die beiden noch nominell türkischen Länder Bosnien und die Herzegowina.“
(Alexander Redlich - "Der Gegensatz zwischen Österreich-Ungarn und Russland", Stuttgart-Berlin, 1915)
„Озовал се бе и дядо Богоров: той, сред трескавиците на войната, беше твърде обезпокоен - не от лошия й обрат, а от порусването на българския език, и пръскаше своите брошурки за пречистването му. А тогава действително езикът ни беше много омосковял. Всички българи говореха руски, т. е. някакъв руско-българско-черковен език. Говоримата реч и канцеларската гъмжаха от русизми. Дори турските думи приемаха руска форма.“
(Иван Вазов - Първите дни на свободата (Спомени))
„Когато князът беше руски губернатор, когато той с помощта на 250 руски офицери беше запършил ръкави да прави от България чифлик или Задунайска губерния, когато той беше нещо като кукла, която се движеше от Петербург, когато пред него стояха на колене всичките му днешни неприятели, в това число и Балабанов, и кречеталото Кисимов - то наша скромност най-дръзко и най-горчиво осъди тоя руски губернатор и неговите кръстници.“
(Симеон Радев - Строителите на съвременна България. Том 1)
Pycинот Сергеј Лукијанов - автор на првиот бугарски устав:
„Первоначальный проект Т. к. (т. н. Органический устав) был разработан комиссией во главе с С. И. Лукьяновым, заведовавшим суд. отделом врем. рус. гражд. управления для Болгарии (являвшегося рус. администрацией в Болгарии во время рус.-тур. войны 1877-78 и первые годы после нее).“
(Советская историческая энциклопедия - ТЫРНОВСКАЯ КОНСТИТУЦИЯ 1879)
„Во еден текст од The Brisbane Courier од 1878 година, каде се опишува како царска Русија сакала да го бугаризира македонскиот град Кавала, за да излезе на ова егејско македонско пристаниште, но и како Русија планирала да ја замени Турција на Балканот, како ја создала Бугарија, која требало да биде руска провинција потчинета на рускиот цар.
Царска Русија по секоја цена сакала да се домогне до белoморските пристаништа во Македонија. Сите руски поморски пристаништа во текот на есента и зимата биле замрзнати и вон употреба, освен Црноморието, од кое пак Русија немала слободен меѓународен излез, поради отоманската контрола на Босфор. Таквата лоша логистика на Русија била катастрофална не само по руската економија, туку и по опстанокот на самата држава, оти не можела зиме ниту да увезе жито за да го прехрани своето население. Поради овие егзистенцијални прашања, Русија очајно се стремела да излезе на Средоземјето македонско. Затоа и политиката на Русите, од Петар Велики до последниот Романов беше во барањето на некоја причина да се замеша во внатрешните работи на Отоманската империја, за да го оправда својот агресивен акт, за постигнување на горенаведените цели. “ (Драган Ташковски - „Раѓањето на македонската нација“, стр. 129)
Еве што пишува The Brisbane Courier од 8 мај 1878 година, на страна 3:
„…virtually placed under Russian control, Bulgaria made a Christian principality, garrisoned by Russians, and converted by Russian officers, officials, schoolmasters, and priests into a Czarish dependency. To complete the Slav nationality of the new state, all Mohammedans have to sell their property… There will be a prince elected by the Bulgarians, if someone can bе got mean enough to accept the officе ; and there will be a Russian governor over and above the prince for at least two years. As the new principality is to extend to the Aegean Sea, Kavala and some other excellent harbors close to the Dardanelles are practically annexed by Russia … The plan to keep the Straits open former-chantmen, even in time of war, by rendering it difficult to stop the export trade of Southern Russia, was intended to deprive England of one of the strongest weapons she has to wield against her adversary. The Bulgarisation of Kavala would give Russia a harbor in the Egean. The annexation of Turkish Armenia would place the Persian trade in Russian hands.“
(The Brisbane Courier, May 8, 1878, page 3)
________________________________________________________________________
2. Русите ја создале бугарската нација во 19 век!
„Претставете си една картонска кутија на која пишува ,Бугарин‘, а што има во кутијата не ве интересира. Ние, за разлика од вас, го фрламе картонот и се интересираме за она што е во него. Ние не гледаме што пишува на капакот од сандакот, туку го отвораме и внимаваме што всушност има внатре“, рекол истакнатиот македонски националист Михаил Сматракалев, спротивставувајќи се на оние што ги негираат Македонците и ја протежираат бугарската шовинистичка доктрина.
Интересот и целта на голем дел од не-грчкото население во Отоманското Царство околу 1840-те и 50-те биле заеднички: ДА СЕ ОТТРГНАТ ОД ПАТРИЈАРШИЈАТА И ПОГРЧУВАЊЕТО што таа го носела. Руските интелектуалци знаеле сето тоа да го искористат и оттука започнал проектот наречен Бугарска нација.
Oние наши преродбеници коишто ја воделе таа битка, распространувајќи ја идејата за црковно единство меѓу бугарскиот и македонскиот народ, биле руски воспитаници, или пак нивни соработници, следбеници и приврзаници.
Со создавање на голема Бугарија контролирана од Русија, со излез прeкy Солун на Егејско Море, Русија ќе си ги решела своите логистички проблеми. 3а таа цел, претходно требало ДА СЕ СОЗДАДЕ, да се креира некакво НАЦИОНАЛНО ЕДИНСТВО МЕЃУ РАЗЛИЧНИТЕ ЕТНИЧКИ И ЕТНОГРАФСКИ ГРУПИ на просторот на Бугарија, Тракија и Македонија (Македонци, Тракијци, Шопи, Роми, Власи, Татари, Гагаузи и др.), секако, под бугарското име, но НА СЛОВЕНСКА ОСНОВА. Дотогаш бугарска национална свест не постоела.
Бугарскиот учител и општественик Антон Страшимиров во својата „Книга за Бугаритe" отворено признава - „Бугарската преродба се поттикнуваше од надворешен стимул во државниот живот на Турција, а не од племенскиот романтизам." („Книга за Бугаритe", стр. 109, Софија, 1918 г.)
Зачетник на бугарската национална преродба е рускиот академик Јуриј Венелин (1830-те). Во месец мај 1845 г., еден друг руски мисионер, по име Виктор Григорович во рамките на своето патешествие низ Македонија се поврзува со струшките браќа Миладинови. Тоа се почетоците на руското влијание во Македонија. Сèдотогаш, поимот „бугар“ означувал класна припадност. Сиромашните селани, земјоделците, сточарите и други (без разлика дали се бугарски и тракиски Славјани, Татари, Гагаузи, или пак етнички Грци, Македонци, Срби, Власи, Роми, Албанци и др.) биле нарекувани „бугари“ (вулгари), слично како што, за „грци“ биле сметани и сите поситуирани Македонци, бугарски Славјани, Ерменци, Власи, Албанци, Срби и др. Тоа се потврдува со многу примери.
На пример, велешанецот Јордан Хаџи Константинов - Џинот во 1851 г. во една од своите први статии напишал: „Koга ќе ме праша некој, школски человек ли си или болгарин, јас самоуверено одговарам – болгарин сум.” („Бог“, „Цариградски вестник”, 21 јули 1851)
Со што Џинот ја споредува таа своевидна бугарска определба – со „школски човек”. Ова дефинитивно значи дека таа негова своевидна бугарска определба не е основана на некакво бугарско етничко потекло и припадност, туку просто – класна припадност. А, во неколку свои преписки и написи, и претходно и потоа, тојфактички се декларира и како Србин – говори за себеси како „син српски“, за Македонија, Бугарија и Тракија како „ќерки на мајка Србија“ итн.
Во наредната своја статија во Цариградски весник, во декември истата година, Џинот изјавува: „Чедо болгарско, ние болгарите денеска си имаме чудесен, многузначаен и славен откровител на болгарите – Јуриј Венелин Иванов…“ („Венец первий“, „Цариградски вестник”, 1 декември 1851)
Од суперлативите што Јордан Хаџи Константинов - Џинот ги користи за Венелин во повеќе свои статии, јасно се гледа колкаво влијание тој имал врз него (белешки подолу).
Рускиот академик Јуриј Венелин (1802–1839) е првиот и еден од најплодните бугаристи, којшто издал неколку обемни трудови за бугарскиот јазик, етнографија, култура итн. Автор е и на првата бугарска граматика. Но надвор, Венелин бил под остри критики. На пример, хрватскиот славист Ватрослав Јагиќ за позицијата на Ј. Венелин, пишува: – „Неговата позиција е против критицизмот на Тунмановите и Шлоцеровите историски истражувања, како и невнимание спрема филолошките студии на Добровски и Востоков, одразувајќи ги жалосно последиците на неговиот сопствен труд, кој за науката се покажа безусловно пропаднат." („Историја Словенске филологије“, стр. 449, Белград, 1910 г.)
Уште во 1830 г. Руската академија на науките го испраќа Венелин во Бугарија, меѓу другото и за да врбува школувани луѓе. Во 1836 г. Венелин во Одеса го сретнува Васил Априлович и го убедува да почне да собира бугарско народно творештво. Тука некаде се случувапрепородот на Априлович, бивш гркофил („врел Грк“) 
и иден ревносен бугарски националист - русофил (Михаил Арнаудов - „Априлов, живот, деиност, современици (1789-1847)“ , стр. 80, Софија, 1935 г.).
и иден ревносен бугарски националист - русофил (Михаил Арнаудов - „Априлов, живот, деиност, современици (1789-1847)“ , стр. 80, Софија, 1935 г.).
Слични биле и случаите со македонските преродбеници Димитрија и Константин Миладинови, Константин Петкович од Велес, Константин Мишајков, прилепчанецот Марко Цепенков, Власите Димитри и Константин Робеви, Ксенофон Ѕинѕифи (попознат како Рајко Жинзифов), Кoзма Паскали (Кузман Шапкарев) и многу други руски воспитаници. Овие наши преродбеници израснале и се образувале како „врели Грци“, односно во духот на „грцизмот“, а отпосле, како русофили и следбеници на Миладинови, почнале да ја застапуваат бугарската национална идеја. Тие се залагале за: еден милет, една заедничка црква за словените во Отоманското Царство наречена „бугарска”, наспроти грчката, за еден заеднички јазик и слично.
Виктор Иванович Григорович (Балта, 30. VII. 1815 – Елисаветград, 19. XII. 1876 г.) бил руски славист и професор. Студирал во Харков и Тарту. Во 1844 година отпатувал во Европска Турција. Долго патувал по Македонија. Бил во Света Гора, Солун, Битола, Прилеп, Охрид, Сер и на други места, со цел да собира старословенски ракописи и да ги пренесе во Русија. Тие денес се чуваат во Румјанцевиот музеј во Москва.
Секако, тоа бил официјалниот повод, но како што рековме погоре, Григорович во мај 1845 г. се сретнал со браќата Димитрија, Константин и Наум Миладинови. Од едно писмо на Д. Миладинов, потпишан како грчки учител, кое е испратено следната година, и е напишано на грчки јазик, дознаваме дека Григорович му порачал да почне да собира народни умотворби од Македонија и тој тоа го сфатил како задолжение, бидејќи на самиот почеток од писмото вели – „моите залагања за нашиот бугарски јазик и бугарските песни, според Вашата порака, се ненадминати“.
Според преписките на рускиот конзул во Битола Михаил Александрович Хитрово, Миладинови во 1861 г. биле уапсени и погубени во 1862 г., од отоманските власти под обвинение дека се руски агенти и дека агитираат меѓу населението во полза на руските интереси.
Во Зборникот на браќата Димитрија и Константин Миладинови, наречен „Б’лгарски народни песни“, има народни песни за Бугари, Срби, Арнаути, Власи, Грци, Турци (Еѓупци) и други, а никаде Македонци, македонско. Се добива впечаток дека собирачите што ги запишувале песните намерно го избегнуваат и изоставаат македонското име како етнички, етнографски, етнокултуролошки назив и слично.Сепак, во кореспонденцијата, во своите приватни преписки, тие говорат за Македонци, Македончиња, македонско, пелазго-македонски јазик, говорат за македонски народни песни и слично (белешки подолу).
Тоа е така, главно заради две причини: првата е стремежот на Русите да создадат единствена словенска нација од она словенојазично население кое во средината на 19. век сè уште се наоѓало под отоманско ропство, а втората е – анти-грцизмот на Миладинови.
Периодот кога Миладинови ги собирале овие народни песни од Македонија се поклопува со вистинскиот зародиш на грчката пропагандна „мегали идеја“ и на „филхеленизмот“ во Европа (грчкиот иредентизам и присвојувањето на името Македонија и на македонската територија, историја и наследство, и германската и европска поддршка кон сето тоа). Од средината на 19. век натаму, кога нашите интелектуалци се идентификувале со македонското име, вон Отоманското Царство, неретко се случувало да мораат да дообјаснуваат и да нагласуваат дека „Македонија не е грчка!“. Веројатно заради тоа Миладинови во својата публицистичка дејност и во своите преписки до некои влијателни личности од тој период, нарочно го избегнуваат називот Македонци и инсистираат да се нарекуваат Бугари за да не дојде до забуна и за да се дистанцираат колку што е можно повеќе од грцизмот (белешки подолу). Преродбениците во екот на борбата за своја црква (1860-тите), отвораат свои училишта и издаваат учебници на својот јазик, наменети за „бугарскиот" народ, а Зборникот бил наменет за пред целиот словенски свет, и воопшто, европската и светска јавност.
И хрватско-српскиот фолклорист Стефан Верковиќ, кој често се среќавал со македонските и со бугарските интелектуалци, а својот живот го завршил во Софија, згрижен од бугарската влада, во предговорот на својата збирка од македонски народни песни од 1860-та г. сведочи за присутноста на бугарското име кај македонското население. Но тој исто така нагласува дека тоа е ПОЛИТИЧКО име, а не народно (етничко). („Народне песме македонски бугара“, стр. 13, Белград, 1860 г.)
Во „Речник на современиот елински јазик“, зборот бугар - воулгар, на грчки означува простак (Г. Бабиниотис - „Речник на современиот елински јазик“, Атина, 1998 г.).
„Болгари“ (Βούλγαροι) бил византиски, па грчки политички наметнат назив за словенското население, како што и Верковиќ потврдува – називот „болгари“ бил подоцнежен синоним, замена за „словени“. Манастирските школи во Отоманското Царство во тоа време биле под Цариградската Патријаршија. Така некои наши учени, коишто се образувале во патријаршиските школи, македонскиот народен јазик го нарекуваат бугарски, но не мислејќи на денешниот бугарски (каков што го знаеме), туку на словенски, генерално. По укинувањето на Охридската Архиепископија во 1767 г. настануваат големи денационализирачки процеси кои го зафаќаат македонскиот народ. Сите верски објекти во Отоманското Царство, кои воедно имале и едукативен карактер, потпаѓаат под јурисдикција на Цариградската Патријаршија, раководена од Ромеи (Грци). Тогаш започнува грчката пропаганда. За жал, единствена културно-просветна дејност во тоа време, па сè до крајот на 19 век во Отоманското Царство, постоела само по црквите и манастирите, па учените луѓе едноставно само го прифатиле долго наметнуваниот назив „бoлгар“ од Цариград. Ho термините нациoналност и национално движење се политички термини и сè што потпаѓа под тие движења е подложно на промени, па и националното име.
На пример, во едно свое писмо 1859 г., Д. Миладинов сведочи за гркофилството на семејството на Григор Прличев сè до 1959/60 г., меѓу другите гркомански семејства. Миладинов го нарекува Прличев „гркоман“ и „родоотстапник“, иако во други свои писма тој истакнува дека и самиот се смета за различен од „Пелазго-славјаните“ во Македонија, дури и во периодот откако, под руско влијание, станал агитатор на бугарштината…
Денес бугарската историографија настојува да ги прикаже македонските преродбеници/возрожденци како тврдокорни Бугари. Но многу факти укажуваат на тоа дека националните определби и идентитети како новосоздадени (и млади) во 19. век, биле нејасни, нецелосно дефинирани и често се менувале. Многу фактори влијаеле на тоа, како на пример фактот што Македонците тогаш немале своја држава.
Историјата покажала дека тој вештачки, политички, неетнички назив кај поголемиот дел од Македонците бил привремен. Привремената употреба на одредено политичко име кај еден дел од народот (наместо традиционалното етничко) како еден вид национална самоидентификација, е сосема нормална појава. За споредба, во почетокот на 19 век мнозинството Грци го претпочитале РОМЕЈСКОТО („византиско“) ХРИСТИЈАНСКО наследство пред своето ЕЛИНСКО ПАГАНСКО. Националниот стремеж и идеал бил возобновување на Ромејското царство, па (ПОЛИТИЧКИ) се нарекувале Ромеи (Римјани, Рум-милет), а и нивниот јазик го нарекувале ромејски (римски). А факт е дека Грците НЕМААТ НИКАКВА КРВНА ВРСКА СО РИМЈАНИТЕ. Дури отпосле, во втората половина на 19. век, доаѓа идејата ромејската традиција и наследство да се спои со елинската традиција, таканаречената„Мегали идеја“, со којашто покрај елинската, Грците претендирале и ги присвојувале и древномакедонската, тракиската и други култури.
Во прилог на сето тоа, интересен е и податокот кој укажува дека во раната своја дејност Кузман Шапкарев во Охрид проповедал дека „Македонец и македонски јазик не е исто што и Бугарин и бугарски јазик“. Секако, тука е и фамозното реторичко прашање „Eдвај се ослободивме од Грците, сега пак Шопје ли да станеме!!!” (в. „Право”, Цариград, 30. XI 1870). И Григор Прличев, а подоцна и Петар Попарсов и Иван Хаџиниколов во своите публицистички трудови сведочат дека Македонците со подбив ги нарекувале Бугарите „Шопи”.
Дали ова не укажува на етнички разлики и нетрпеливост меѓу Македонците од една страна и Бугарите „Шопи” од друга?
Kaкoв и да бил националниот идентитет на македонските преродбеници, тие ќе си останат македонски преродбеници, значајни личности од македонската историја. Се спротивставиле на погрчувањето, на јазичната асимилација, со тоа што инсистирале на богослужба на македонски народен говор, со тоа што отворале училишта каде што луѓето учеле на својот јазик. Тоа некаде го правеле дури и насила. И запишувањето на народни умотворби има огромен удел во сето тоа. Извонредна е нивната заслуга за зачувувањето на македонските јазични обележја и особености. Нивната работа и дејствување најчесто ја опфаќале само Македонија, ништо пошироко и ништо подалеку…
________________________________________
белешки:
Јордан Хаџиконстантинов - Џинот го воздигнува и величи Јуриј Венилин:
„Чадо болгарское, ний, болгарите, днеска си имаме чуднаго и многознаменитаго полнославнаго украсителя и памятооткровителя болгарскаго — Юрий Венелин Иванов, комуто должни сме всички болгари веко вечито да му плетеме венци. Он има прекрасен споменник во Одеся и му се даваят тисящ и тмами тем благодарности. Он се успокоява сос ангелите и архангелите небесни, он нашето болгарство го извади из тму кромяшную. „Он ест вярен до смерти, и даде му ся вянец живота.”
… Тям же убо и ученейший и славнейший Венелин изражение и внимание велико вложи и докажи основно-критически, да е славянскийят язик сущия староболгарский.
… Всуе му са трудовете на славнаго и блаженнопочившаго Венелина. Всуе и и покойний Василий Априлов отвара академия в славное Габерово и да царуват тия три каравлашко-вретенарски букви и ни принуждават силом чергаре и цигане да будеме.“
(Јордан Хаџиконстантинов – Џинот, „Цариградски вестник”)
Целото писмо на Д. Миладинов:
„ Достопочитаеми колега г. Виктор Григорович!
Охрид, 25 февруари 1846 г.
След заминаването Ви не съм получил нито ред. Между това моите старания за нашия български език и българските песни, според Вашата поръка, са ненадминати. Не преставам да продължавам изпълнението на моите обещания към Ваша милост, защото българите спонтанно се стремят към истината. Но нека ми бъде простено досегашното отлагане, защото се затруднявах при подбора на най-добрите песни, а също и при работата ми върху граматиката. Надявам се при втори удобен случай, след като събера повече песни и завърша граматиката, според Вашето горещо желание, да Ви ги изпратя, като ми пишете къде и чрез кого сигурно могат да Ви бъдат предадени.
Ние сме убедени напълно според уверенията на селяните от Главиница, че ще се намерят и търсените каменни надписи, които ще изследвам идващата пролет. Прекрасно и желателно ще бъде, ако чрез твоето съдействие се поискат от правителството светите мощи на свети Климент Охридски, засвидетелствувани от Великата Христова църква, както ти се увери със собствените си очи и по свой почин ги поиска. А постъпките пред тукашните власти за поменатите свети мощи допринасят и на Вас да се отдаде похвала, и новооткритото наше училище да види полза.
Пиша Ви така по нареждане на първенците в Охрид. Очаквайки незабавен отговор на гръцки език по същия приносител, Ви поздравлявам с най-дълбока почит и уважение.
Ваш слуга
Димитър Миладин
гръцки учител в Охрид
[Послепис]
Господин Георги Бодлис Ви предава чрез мен почитанията си. Лекарят господин Конст[антин] Роби отсъствува и е в Серес. “
(Браќа Миладинови – преписка)
Писмо на рускиот конзул во Битола М. А. Хитрово до руското Министерство за надворешни работи:
„Секретно
Министерство иностранных дел
Российское императорское консульство в Битоли
11/23 мая дня 1861
№ 24
Милостивый Государь
князь Алексей Борисович,
В донесении Г. Директору Азиатското Департамента от 9 апреля № 6, посланном к Вашему Сиятельству за открытою печатию для прочтения, я писал о содержащемся здесь в заключении, по проискам здешнего митрополита, болгарине Димитрие Миладинове. Впоследствие он обращался ко мне письмом, с коего копию имею честь препроводить при сем к Вашему Сиятельству, и просил, если возможно, придти ему на помощь, предупреждая в тоже время, что в зтом случае следует поступать чрезвычайно осторожно. Главное возводимое на него обвинение заключается в том, что он будто бы находится в тайных сношениях с русскими агентами и всякое неосторожное заступничество может его еще более компрометировать в глазах турок. Я дожидался Митрополита, отправившегося по эпархии, для того чтобы поговорить с ним о Миладинове и, если возможно, уговорить его облегчить участь этого человека. Между тем сегодня узнал я, что Миладинова неожиданно увели куда-то вчера в ночи, вероятно в Константинополь. Было би весьма прискорбно если бн не оказалось никакой возможности помочь ему тем более, что нельзя не сознаться, что человек этот пострадал отчасти изза нас. О Миладинове решительно все отзываются с лучшей стороны; теперь у него осталось в Охриде семейство без всяких средств существования.
С истинным почтением и совершенною преданностию имею честь
Быть
Вашего Превосходительства
покорнейшим слугою
М. Хитров
[Адрес:] Его сият. кн. А. Б. Лобанову—Ростовскому“
ф. Посольство в Константинополе, 1861 ; д. № 1415, л. 1538—1539.
(Браќа Миладинови – преписка)
3абелешка на рускиот конзул во Варна Александар Рачински, соработник на Константин Миладинов, кој го придружувал во неговиот престој во Одеса, тогашна Русија („Печальныя известия о Македонии”, сп. „Ден”, № 21, 3 март 1862 г.):
„В Киев също го порази благолепието на храмовете. В Св. София неговото съзерцание беше неприятно нарушено от нескромния въпрос на ключаря: „От Македония, значи той е е грък?” — „Македония не, е Гърция, отговорил Миладинов: гърците не говорят на български.“
К. Mиладинов до Сава Попович Раковски: „Песните ќе ги напечатам, но во огласите Македонија ја нареков Западна Болгарија, бидејќи Грците сакаат Македонија да е грчка земја, и не разбираат како може да не е грчка…“
– „ Песните, овде ке напечатам, защо еден се обяза да ги свършит до конецот от априля. Но молям Вас, огласите, кои изпратих да ги раздалите со честниот ваш лист, споминвеещем нещо за песните, и особено за западните во Македония болгари. Во огласот ми Македония назвах Западна Болгария (как и требит да се викат), защо во Беч [Виена] гърците се разпоряжават сос нас како со овци. Тие Македония сакает гърцка земя, и не может даже да разберат како можит да не йе гърцка.”
(Браќа Миладинови – преписка)
„ Господине Г. С. Раковски!
Ние македончината, недавна овде дойдени, неожидано получих Вашето писмо, полно от искрена и гореща любов кун отечеството ни. Познакомството со Вас я слагам (читам) голема за мене радост и счастие. Я многу сум слушал за Вашето бестрашно стремление кун общата полза, за Вашите трудови, кои приносихте на жертвеникът от отечеството со драго сърце. И В. Чолаков ми писа за Вас: и я отдавна имах намерение да Ви предложам знакомство; и ми се чинит не ке. беше безполезно, ако сите родолюбиви болгари, зближени мегю себе со знакомство от братска любов, составеха плот непрескочен против грекоманията. Вистина много сопки и мъки пред нас стоет, за да прескочиме, но, со име божие, победата ке бидит на стърната от правите и вистината наодзади ке восторжествуват.
От се сърце Ви благодаря за Вашата благосклоност кун переводот ми. Вашите слова много ме подкрепиха на намеренията ми и ме побудиха да сепечалям со по-голема ревност да чинам секакви переводи, за да знакомет другите болгари со нашето наречие. Узнаваещем Вашето желание, за да се знакомите со мак[едонското] наречие, Ви пущам другийг перевод от объявлението от „Парусът”. Во „Болгарск. Книжици” ке бидет напечатани собст[в]енни мои песни, можит да е и мало пътешествие во Нилова пустина. Тие можите да ги прочитате. Я от Вашите сочинения сум читал съде „Горскийт пътник”. Видите така добри да ме позарадвите со некое Ваше сочинение, кога ке издадите на печат; и я от моя стърна ке се печелям на ощо можам да удовлетвора желанието Ви.
Чух че имате големо собрание от народни песни. Защо по-бърго не знакомите любознателите от нашата словесност? Песните се драгоценни клад от народните чувства и виражения, затова секой болгарин ке Ви бидит сознателен. И я имам много макед[онски] песни, кои сакам да издадам малко подоцкна, защо сега не ми позволяват обстоятельствата.
Останвам Ваш искренний приятел:
К. Миладинов
1859 со ново счастие
януари
в Москва
Сите македончина на име Ви се кланает и Ве благодарят за любовта Ви и попечението, кое имахте за них. Сите шест заедно седиме на едно место и над ним имам всевозможно попечение, за да успеят в науката по-скоро.
Същийт
Достопочтенний г. Георгий!
Вашето на нас попечение и вашето родолюбие никогда не ще да забравим, ни пак можим, кога ще смислим все, що видохме на краткото с вас сожитие. Затова и сега сос голема радост идим да ве поздравим и да сакаме прощение, защо до динеска не можихме от обстоятельствата да ви пишим особенно.
Сознательний (признателен) вам:
Константин Станишов“
НБКМ, Раковски, I Б. 507 (стар инв. № 6872)
„Своевиден македонски Јад Вашем е Зборникот на браќата Миладиновци! Токму името / насловот на тој Зборник произведува цела серија недоразбирања, затоа што она што следува зад тоа име / наслов / потпис воопшто не одговара на неговата содржина… Соочени сме со парадокс: некој ставил потпис на нешто што во најголема мера не кореспондира со она што всушност се потпишува (тоа биле самите автори на Зборникот или тогашните меѓународни политички односи, но токму тоа „туѓо“ име можеби се вклопувало во „постилирската“ / јужнословенска политичко-културна визија на бискупот Ј.Ј. Штросмаер, па авторите, по негов наговор, се согласиле „Зборникот“ да го именуваат со „туѓо“ име).“
(Златко Крамариќ - „Идентитет, текст, нација, интерпретации на црнилата на македонската историја“, Табернакул, Скопје 2010, 13.)
No comments:
Post a Comment