Осврт кон дел од Прокопиевата “Тајна Историја’

или 

• Интерпелација на досегашните интерпелации

​

Во историските документи ќе се најдат многубројни референци околу називите Хелени,Грци чија што интерпелација во најмала рака предизвикува зачуденост.
Една од таквите интерпелации е даден и во Тајната Историја на Прокопиј Кесарски.Таму под буква е запишано вака: 

“..Не треба да се премолчува и вината на Јустинијан кон војниците.Тој им назначуваше за началници најпропаднати луѓе ,со наредба да ивлекуваат од нив колку што можат повеќе пари.Притоа,никаквеците знаеја дека им следува само една дванаесетина од пленот.Императорот ги нарече тие луѓе логотети.’’
...
Како награда за претрпените воени опасности,логотетите ги нарекуваа „Грци’’,небаре во Елада -109 воопшто можеше да се роди доблестен војник,други пак, ги набедуваа дека тргнале без наредба од Императорот и иако војниците покажуваа писмени императорски наредби,лототетите бесрамно се осмелуваа да им кажуваат дека тие се лажни...’’
----------------
109-Кај Прокопиј ,како и кај другите византијски автори ,античка Грција се нарекува „Елада’’.Зборот „Грк’’ многу ретко се употребува во своето етничко значење. 1
Сметајќи ги ваквите објаснувања за неточни поимот Грк би го согледале и од уште еден агол ,со цел да му го доловиме неговото пореално значење,отколку она со кое се соочуваме. Овој поим би го согледале од аспект на титулирањето на српскиот средновековен суверен Царот Душан на кој што меѓу другото му се припишува и дека бил владетел над Грците.Знаејќи го точниот датум на создавањето Грција годината 1824 ,а со тоа и временското лоцирање на воведувањето на називот Грци за населението опфатено со границите на новосоздадената држава,од една страна малку повеќе е од чудно и сосема недозволиво од друга академиците на Српската Акдемија на Науки и Уметности да ја афирмираат народноста Грци ,на оние кои што во тоа време за себе говореле дека се Арумуни.

Околу употребата на називот Грци во душановото време.
​

Во повелбата на дубровчаните од 1346 год. Душановата титула е вака забележана:
dei gratia Romanie, Sclavonie et Albanie imperator (Jirecek, Staat und Gesellschaft).

Типично титулирање интитулација за царот Душан според млетската архива 
Imperator Raxie et Graecorum1348
(Shafarik, Acta archivi veneti I, 143)

Graecorum imperator semper augustus et Raxiae rex illustri (1350) 
(Schafarik, ACTA ARCHIVI VENETI i, 110) 

Обрнуваме внимание на термините употребени за царската титула :
- dei gratia,
- et Graecorum,
- Graecorum imperator 
Бидејќи овие термини се од латинскиот јазик објаснувањето за нивното значење ќе го побараме токму во латинскиот јазик.
Во таму ги читаме следниве објаснувања:
gratia,aef.1.a)charm,lovelines,grace;b)favour,credit,influence,regard;;gratia inire-ab albo find favour,c)friendship,love; in gratiam redire cum alco to be reconciled;2.favour,kindness,courtesy,service;gratiam facere to excuse (alci alcis rei);a)in gratiam alcis to please;b)thanks,thankfulness,gratitude,requital,recompence;gratias agere to return thanks;gratiam habere to be thankfull,gratiam referre to recquite,recompense; c)abl.gratia (with gen.)for the sake of,on account of,in favour of ;d)grat(i)is out of kindness,for nothing ,gratuitously 
gratificatio,onis f obligingness,complaince.
gratificor l to do a favour to,to oblige(alci) ,to make a present of ,
to sacrifice.... 2
Поради недостиг од време англискиот делумно го преведов на македонски (кој сака може да продолжи,ќе му бидам благодарен) 

gratia,ae f.1.a)шарм,lovelines,grace - милост,доброчинство.. 
;b)favour,-[1] милост,доброта,благородност [2] дозвола [3] заштита,покровителство [4] спомен; значка, [5] писмо= v. е склон; е добар;помага,штити,заштитува,повеќе сака
- credit , s. [1] доверба,верба [2] глас,добар глас;чест [3]кредит,одобрение,придонес
influence, s. [1] влијание,моќ,уплив = v. има влијание,врши влијание
- regard - [1] почитување, . [2] (pl.) поздрав ,со најубав поздрав [3]внимание [4] гледање,поглед;обѕир [ in regard to,with regard to со обѕир на ] v. [1] гледа ,се грижи,[2] смета се обѕира,[3] се однесува, [4] се однесува на ...
останува да се допреведи текстот што следи...

- gratia inire-ab albo find favour-
,c)friendship,love; in gratiam redire cum alco to be reconciled;2.favour,kindness,courtesy,service;gratiam facere to excuse (alci alcis rei);a)in gratiam alcis to please;b)thanks,thankfulness,gratitude,requital,recompence;gratias agere to return thanks;gratiam habere to be thankfull,gratiam referre to recquite,recompense; c)abl.gratia (with gen.)for the sake of,on account of,in favour of ;d)grat(i)is out of kindness,for nothing ,gratuitously
gratificatio,onis f obligingness,complaince.
gratificor l to do a favour to,to oblige(alci) ,to make a present of ,
to sacrifice.

... 2
Извори:
1-Прокопиј Кесарски“Тајната Историја’’превод на македонски Виолета Котеска-Петреска, ТНИД “Ѓурѓа’’,- Скопје, 2007 стр.124,125,175.

2 - S.A. Handford and Mary Herberg ”Latin-English, English -Latin dictionary” Germany 1955, 1966.Berlin and Munich, стр...148