Според нив, идејата за автономна и независна Македонија наполно се согласува „со општословенските и со руските интереси“, па, како што Австро – Унгарија ја создаде албанската држава од ништо, велат тие, така и Русија би можела да ~ вдахне државност на Македонија и со тоа да ја прекине петвековната голгота на македонскиот народ. За жал, руската политичка елита не мислеле така.
Всушност, македонското прашање во руската политика зависело од тоа колку тоа се вклопувало во нејзината политика, а својот однос кон него го базирала врз темелите на таканаречениот Лондонски протокол од 1871 година со кој се предвидувало „територијалните промени во Европа да не можат легално да се реализираат без согласност на сите големи сили“, односно секоја акција за менување без нивна согласност би значела „свесно влегување во ризик со несогледливи последици по сопствената безбедност“. А дали тоа било така во однос на балканските земји? Сто и четириесет години подоцна „големите сили“ прават што сакаат „без согласност на сите големи сили“, а главно на штета на малите народи и држави во светот. Од друга страна, приспособување на Русија кон одредени настани влијаело и врз градењето на руската политика кон Балканот, а променливоста во водењето на руската балканска политика можеби најмногу и најжестоко ја почувствувала Македонија.
Грижа само за смирување на ситуацијата
Всушност, Русија никогаш немала конзистентна надворешна политика, туку се приспособувала на настаните што се случувале многу често и без нејзино учество, па дури и без нејзино знаење. Сепак, факт е дека руската политика кон Македонија по Лондонскиот договор секогаш била на штета на Македонците и на македонските национални интереси, иако две години пред тоа, пред овој договор, во 1869 година, на пример, руската дипломатија на македонското прашање гледала како на посебно прашање, чие решение е „автономно македонско кнежество“ во проектираната руска сфера на влијание на Балканот. Во овој период, таканаречената нова руска политика на премиерот на руската влада Горчаков предвидувала разрешување на прашањето на поробените балкански православни народи, а покрај проширувањето на двете кнежества, српското и црногорското, се планирало и формирање на две самостојни држави, држава на македонскиот и држава на бугарскиот народ. Со ваквата политика, Русија првпат се определила за респектирање на виталните интереси на сите балкански словенски народи, со намера за нивно целосно задоволување. Но, и тоа траело сосема кратко. По Берлинскиот конгрес, одржан девет години подоцна, односно седум години по потпишувањето на таканаречениот Лондонски протокол, Македонија останала и понатаму во границите на Османлиската Империја, со оправдување од страна на Русија дека во иднина Македонија ќе ја „има грижата на словенската заштитничка Русија “. Според еден од многу ретките документи во врска со Берлинскиот конгрес, според извештајот на грофот Петар Андреевич Шувалов, кој бил официјален претставник на руската влада во Берлин, оваа руска „грижа“ за Македонија се состоела во залагањето да се преземат сите потребни мерки за смирување на ситуацијата во Македонија, значи слично како што и сега може да се слушне од министерот на надворешни работи на Руската Федерација, Сергеј Лавров. Имено, пред 137 години неговиот колега Шувалов изјавил дека „би било пожелно таму да се испратат опитни агенти и да им се објави на Македонците од името на Владетелот Император дека неговото величество се грижи за нивните судбини, еднакво како и за другите Словени, и дека ќе им биде дадена таква слобода како и на Бугарите, сега веќе ослободени...“
Нова ориентација кон кинеските мориња
Сепак, според истражувањето на проф. д-р Силвана Сидоровска-Чуповска од Институтот за национална историја во Скопје, Русија продолжила со својата променлива политика кон Македонија, давајќи, од една страна, морална поддршка и совети во контекст на нејзиниот стремеж за ослободување, без притоа да презема конкретна акција во врска со тоа, а од друга страна држејќи ја ситуацијата во неизвесност со веќе подготвена идеја еден ден делови од Македонија да им се доделат како награда на соседите за да може Русија да ги задоволи своите планови и очекувања во овој дел од Европа.
Притоа, во руската политичка игра со македонското прашање, секогаш преовладува „братското“ намигнување на Србија и Бугарија за поделба на Македонија. Ваквата руска политика продолжила и во следниот период, па 1885 година, на пример, иако биле созреани условите за поведување на иницијатива за автономна македонска држава, Русија тврдоглаво инсистирала на статус кво на Балканот, па тоа станало основна ориентација на руската дипломатија, практикувана во наредните години, и клаузула во сите извештаи на руските дипломатски претставници. Во таа насока рускиот советник И.А. Зиновјев во својот извештај од 19 март 1898 година составува извештај со следнава содржина: „Ако водиме сметка за нашите сопствени интереси, сметам дека трудејќи се со средства што зависат од нас да ја смируваме неумесната ревност и на српските и на бугарските пропагандисти во Македонија, ние треба кон двете страни да се однесуваме со полна непристрасност. Македонија ќе биде важен фактор во решавањето на источното прашање во целиот негов обем и затоа нема никаква основа однапред и дефинитивно да ја решиме нејзината судбина. Ако во поблиска или подалечна иднина би се појавиле околности што би можеле да повлечат промени на сегашните услови во Македонија, во тој случај нашите напори би требало да бидат, изгледа, насочени кон формирање автономна област од неа, еднакво независна и од Србија и од Бугарија.“
Во годините што следувале руската политика с` почесто била насочена кон политиките на „големите сили“, па нејзиниот однос кон Македонија зависел од односот на големите сили кон неа. За ова говори информацијата на руската влада од 4 септември 1903 година, значи од времето кога Македонија гори, односно османлиската окупаторска власт спроведува невиден масакр по задушувањето на Илинденското востание. Според информацијата на руската влада, „внимателно следејќи го развитокот на македонското дело, не може, а да не забележи дека ситуацијата што е создадена денес во себе содржи многу тажни работи...Заради тоа, по наредба од највисоко место, на нашите претставници во Берлин, Лондон, Париз и во Рим им беше препорачано, заедно со австриските колеги, да им предадат на владите при кои се акредитирани, соодветни изјави во таа смисла.“
А во Македонија се случил пекол, а не само некакви „тажни работи“. Во Битолскиот вилает се воделе 150 борби со 19.152 востаници против 292.735 противници. Убиени или ранети се 746 востаници, а 3.087 убиени или ранети Турци. Биле запалени 122 села со 8.646 куќи. Без покрив останале 51.606 жители, а бројот на убиени или заклани е 1.779 души Во Солунскиот вилает, од втори август до осми септември 1903години дошло до 32 борби во кои загинале 109 востаници, додека во Скопскиот во неколку борби од 14 август до 14 ноември паднале 93 комити. Во сите три вилаети во текот на востанието загинале 949 востаници во 197 борби. Во текот на целото востание во Македонија во 1903 година настрадале 16 околии со 201 населено место. Биле запалени 12.400 куќи, а без покрив на главата останале 70.836 лица. Биле убиени 8.816 мажи, жени и деца, а 30.000 луѓе ги напуштиле своите родни места. Знаејќи го сето ова, „братска“ Русија единствено што „успеала да направи“ е да издејствува лажни реформи на окупаторскиот режим во Македонија. Со реформите во администрацијата и судството, според Мирцштетските спогодби, при реформирањето на османлиската жандармерија, Македонија била поделена на повеќе сектори во кои реорганизирањето го спроведувале жандармериски сили на „големите сили“. На Русија ~ припаднал Солунскиот вилает со што всушност биле остварени нејзините претензии кон овој дел на Македонија. И тоа е с` што направила Русија за Македонија, односно за себе. Според еден извештај, „ Русија секогаш ќе има пансловенско чувство, меѓутоа руската дипломатија ќе се труди се повеќе да ја сврти Руската Империја кон патот што води кон морињата на Kина“. Се чини, слично нешто се случува и денес, односно Русија оддалеку дава изјави на загриженост за состојбите на Балканот, а потоа се повлекува поради свои интереси „на патот кон морињата на Kина“. Во тоа впрочем, за жал, се уверија и Србите пред петнаесетина години кога Русите го зазедоа аеродромот во Приштина, но само по 24 часа го напуштија тивко и без никакво објаснување. А тоа беше крај на српската духовна и политичка катастрофа на тој дел од државата. Подоцна Русите оддалеку се грижеа за своите „браќа“ во Србија.
Москва „надлежна“ за уништување на револуционерни појави во Македонија!
А дека Русија навистина никогаш искрено не ја поддржувала Македонија може да се види и од примерот со „грижата на словенската заштитничка“ кон македонскиот народ за време на Илинденското востание, но и по неговото крваво задушување. Според тогашниот германски заменик државен секретар за надворешни работи, Фон Рихтховен, Отоманската Империја добила дозвола да преземе брза акција за задушување на востанието и уништување на револуционерните сили за да не им се дозволи на големите сили да се замешаат. Затоа пред големиот везир и османлискиот министер за надворешни работи, истакнал дека „брзото воспоставување на мирот во Македонија би го повратил престижот на султанот и на централната власт“. Великиот везир и османлискиот министер за надворешни работи од своја страна истакнале дека доколку власта не успее да ги смири вилаетите преку задушување на востанието, европската јавност ќе остане со убедување дека султанот не е во состојба да го одржи редот во Империјата, а тоа претставувало голема опасност за Турција. Затоа германската влада ја охрабрила Турција да преземе сурови мерки при задушувањето на востанието, иако подоцна германскиот канцелар Фон Билов го негирал тоа со изговор дека македонското прашање е од второстепено значење за Германија, односно тоа прашање го остава за решавање на Русија и Австро-Унгарија. Што направи Русија во врска со тоа? Во 1904 година, во рамките на предвидените реформи, и „опасноста од избивање нова војна“, била постигната согласност токму меѓу Русија и Австро-Унгарија за одржување на статус квото во Македонија. Спогодбата предвидувала најостри мерки против сите револуционерни акции предизвикани од ВМРО и дека тие ќе се задушат со крајна немилосрдност. Во тој контекст, Русија била „надлежна“ да ги уништи сите револуционерни појави во источниот дел на Македонија, а од друга страна тајно ги храбрела и ги поттикнувала владите на Србија и на Бугарија кон постигнување спогодба за поделба на Македонија. Затоа, во 1904 година бил склучен српско-бугарскиот таен „Сојузен договор“ за поделба на сферите на влијание и на територијата на Македонија, а во член седум од тој договор стои дека е постигната со „знаење на руската влада“. Со овој таен договор била предвидена арбитража на рускиот цар за „сите спорови помеѓу Србите и Бугарите кои самите не би можеле да ги решат“. Сличен договор бил направен и пред започнувањето на Првата балканска војна, на 29 февруари 1912 година, по што дефинитивно, со „знаење на руската влада“, нели, Македонија е поделена а македонското прашање „решено“ како што било предвидено со тајниот договор а со оправдување како дваесет години порано дека од страна на Москва во иднина Македонија ќе ја „има грижата на словенската заштитничка Русија “ . Kаква грижа? Со каква цел? И за чиј интерес?
Свртување кон Манџурија оти е „иднината“
По „реформите“, заземањето под контрола на Солунскиот вилает, главниот интерес на Русија целосно се свртил на исток, па според еден извештај од тоа време, еден од клучните генерали на руската армија отпатувал за Манџурија, затоа што „за Русија, Манџурија ја претставува иднината, а Македонија минатото...!“
Блаже Миневски
http://www.dnevnik.mk/default.asp?ItemID=4505C848E91E1C42AAC42383E3DFAB8E
No comments:
Post a Comment