Англиското влијание врз западното вреднување

Британското влијание врз западните перцепции за етничкиот идентитет на античките Македонци: случајот на Вилијам Мартин Лик

Апстракт

Овој труд го разгледува влијанието на британскиот патописец и антиквар Вилијам Мартин Лик (1777–1860) врз оформувањето на западните ставови за етничката припадност на античките Македонци. Преку анализа на неговите дела, особено Researches in Greece (1814) и Travels in Northern Greece (1835), се утврдува дека неговите ставови, иако претставени како научни, биле значително обликувани од британските геополитички интереси во 19 век. Трудот покажува дека современата грчка национална историографија во значителна мера се потпира на овие западни наративи, чии корени не се грчки, туку британски.

Вовед

Проблемот на етничкиот идентитет на античките Македонци е тема која предизвикува континуирани научни и политички дебати. Иако во класичната и хеленистичката ера Македонците биле предмет на различни историски перцепции, од крајот на 18 и почетокот на 19 век, западноевропските научници започнуваат со систематско истражување и категоризација на античките народи на Балканот. Особено влијателна фигура во овој процес е британскиот офицер, топограф и антиквар Вилијам Мартин Лик.

1. Биографија и контекст

Вилијам Мартин Лик (1777–1860) бил воен офицер кој служел во различни мисии на Блискиот Исток и Балканот. Тој бил член на Кралското друштво во Лондон и се смета за еден од основоположниците на британската топографска школа за проучување на античка Грција (Beaton, 2019, стр. 122–125). Неговите дела произлегуваат од патувања низ регионот на Македонија, Епир, Тесалија и Пелопонез, при што ја документирал топографијата, архитектурата и историските извори поврзани со античките општества.

2. Лик и античките Македонци

Во своето дело Travels in Northern Greece (1835), Лик ги опишува териториите на Македонија како посебна географска целина, но го претставува населението како етнички блиско до Хелените. Во одредени пасуси, тој ги нарекува Македонците „северни Грци“, иако не наведува конкретни археолошки или јазични докази за тоа (Leake, 1835, Vol. II, p. 34).

Сепак, според подоцнежни анализи, овие ставови се сметаат за дел од пошироката британска политичка агенда која имала за цел да создаде основа за поддршка на грчката независност од Отоманската империја и воспоставување на Грција како западен сојузник во источниот Медитеран (Hobsbawm, 1990, стр. 82–85).

3. Критичка анализа

И покрај тоа што Лик се смета за сериозен научник за своето време, неговите заклучоци се проблематизираат од современите историчари. Clarke (2008) укажува дека дел од интерпретациите на Лик се базираат на аналогии и хипотези без цврста археолошка поддршка, а некои дури и на устни преданија од локалното население.

Понатаму, неговата класификација на античките народи, вклучително и Македонците, често се совпаѓа со британската империјална логика на време кога териториите на Балканот се разгледувале како геополитички корисни зони за западните сили.

4. Заклучок

Претставата за античките Македонци како „Грци“ потекнува во голем дел од западна, особено британска, интерпретативна рамка развиена во 19 век. Делата на Вилијам Мартин Лик играат клучна улога во оваа конструкција. Иако тие претставуваат важни извори за историјата и топографијата на регионот, потребно е тие да се читаат критички, во светло на нивниот политички и идеолошки контекст. Современата историографија треба да прави јасна разлика помеѓу историските факти и геополитичките наративи од колонијалниот период.

---

Литература:

1. Leake, William Martin. Researches in Greece. London: J. Rodwell, 1814.

2. Leake, William Martin. Travels in Northern Greece, Vol. I–IV. London: J. Rodwell, 1835.

3. Beaton, Roderick. Greece: Biography of a Modern Nation. London: Penguin Books, 2019.

4. Hobsbawm, Eric. Nations and Nationalism since 1780: Programme, Myth, Reality. Cambridge: Cambridge University Press, 1990.

5. Clarke, Katherine. Making Time for the Past: Local History and the Polis. Oxford: Oxford University Press, 2008.